Tìm vàng từ rác thải công nghệ

Giới khoa học công bố kết quả những nghiên cứu 'thu hồi' vàng trong rác thải công nghệ đến bất ngờ. Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Có số đông cách để chiết xuất vàng như kết tủa, trao đổi ion, chiết dung môi. Tuy nhiên những kỹ thuật này phải dùng hóa chất độc hại và phần phụ phẩm còn lại sau khi đã tách được vàng cũng là chất thải độc hại.

Giới khoa học vẫn không ngừng tìm kiếm cách phân tách vàng lẫn trong các vật chất khác hiệu quả, an toàn và ít ô nhiễm nhất.

Vàng... Khắp nơi

Tuy nhiên lý do lại phải tìm phương pháp thu vàng khác ngoài việc khai thác quặng vàng? Câu trả lời là thứ kim loại quý hiếm này thật ra đang có ở khắp nơi quanh ta. "Mỏ vàng" tiềm năng nhất bây giờ chủ yếu là rác thải điện tử, đặc biệt là laptop, smartphone và máy ảnh biện pháp số.

Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Nhờ tính dẫn điện tương đối cao và thể chống oxy hóa, ăn mòn trong những môi trường khác nhau, vàng không chỉ dùng làm trang sức mà còn dùng để tạo bo mạch, vi mạch (IC) và mối nối (connector) sử dụng cho các thiết bị điện tử.

Các connector làm bằng vàng sẽ truyền dữ liệu số nhanh và cơ bản xác hơn kim loại khác. Với máy tính, vàng được sử dụng trong những mạch điện tử tạo thành bộ vi chữa trị trung tâm (CPU), tức bộ não của máy tính.

Theo khá cao ủy về môi trường của Liên Hiệp Quốc năm 2014, cứ 41 smartphone thì thu được 1 gam vàng. Riêng một chiếc iPhone chứa khoảng 0,034 gam vàng và 0,34 gam bạc. Federico Magalini, bác sĩ về rác thải điện tử và giám đốc điều hành Công ty tái chế e-waste Sofies (Anh), từng đưa ra con số đáng ngạc nhiên: số lượng vàng trong 1 tấn smartphone khá nhiều gấp 70 lần trữ lượng một mỏ vàng thông thường.

Trong bài phỏng vấn với The Verge, Magalini cho biết hàm lượng vàng trung bình trong 1 tấn vật chất bất kỳ là 0,5g. Con số này đối với mỏ vàng khá cao hơn phần lớn, "cứ 1 tấn vật chất đào được thì lọc được 5-6 gam vàng".

Tuy lượng vàng trong một chiếc điện thoại chẳng đáng là bao, nhưng với 1 tấn smartphone, ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng, tức khá cao gấp 70 lần mức trung bình ở mỏ vàng, theo Magalini. "Vì thế chúng tôi hiểu phân tách vàng từ rác thải điện tử thì hiệu quả hơn (khai mỏ) do hàm lượng vàng tập trung rất cao" - Magalini khẳng định.

Còn một "mỏ vàng" khổng lồ khác nhưng việc thu hồi không hề đơn giản: đại dương bao la. Theo bộ phận Quản lý khí quyển và đại dương quốc gia thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ, một nghiên cứu đã ước tính cứ 100 triệu tấn nước biển ở Đại Tây Dương và Bắc Thái Bình Dương có lẫn một 1 gam vàng.

Trang Big Think đưa ra con số ước lượng khoảng 20 triệu tấn vàng trong đại dương. Ngoài ra theo một báo cáo đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology hồi tháng 10-2017, hàng năm một lượng vàng trị giá 1,8 triệu USD đều trôi tuột qua hệ thống cống tại Thụy Sĩ.

Nguyên do có khả năng là vì Thụy Sĩ đa số nhà máy tinh luyện vàng. Tuy nhiên, theo tờ Washington Post, các nhà khoa học hiểu hàm lượng vàng lẫn trong nước thải như thế là chưa đủ rất cao để đáng đầu tư thu hồi chúng.

Miếng bọt hấp thụ vàng

Một trong các cách phân tách vàng mới và cho cho rằng khá nhiều tiềm năng là sử dụng một miếng "bọt biển" đặc biệt (giống miếng rửa chén) để "hút" vàng trong môi trường chất lỏng.

Theo nghiên cứu đăng trên tập san của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ ngày 3-11, cách này được cho là hiệu quả nhất từ trước tới nay để phân tách vàng từ chất lỏng. Nhớ lại câu chuyện lượng vàng tìm nhận thấy trong nước cống ngầm tại Thụy Sĩ để thấy kỹ thuật này có khả năng hữu dụng đến đâu.

Đầu tiên những nhà nghiên cứu làm một bộ khung làm từ hợp chất kim loại - hữu cơ, gồm những ion sắt nối với nhau vì một "bộ xương" là hợp chất 1,3,5-benzenetricarboxylate, sau đó bọc bộ khung này vào một lớp polymer có tên là PpDA. Cơ bản lớp áo này sẽ giúp tóm gọn những phân tử vàng "đi lạc" trong dung dịch cần "đãi vàng".

Trang Big Think mô tả công cụ này giống như miếng bọt biển sử dụng để rửa chén, tuy nhiên nó không thấm hút xà phòng hay nước, mà là hút và giữ vàng. Tương lai đầy hào hứng: nhúng ‘miếng bọt biển’ (màu tím) vào dung dịch có lẫn vàng để "thu gom" kim loại quý dễ dàng.

"Miếng bọt biển hút vàng".

Biện pháp này được cho là thành công hơn các sản phẩm tương tự trước đó. Những nhà nghiên cứu cho cho rằng khi nhúng vào dung dịch, mỗi gam trọng lượng của miếng bọt biển nhất là này sẽ hút được 1 gam vàng. Điều nhất là là nó có thể "bắt" được 99% lượng vàng có trong dung dịch bất kỳ trong vòng chỉ 2 phút.

Sau khi đã hút đầy vàng, miếng bọt biển sẽ bị phân hủy bằng axit clohydric để thu được kết quả cuối cùng: vàng.

Các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm phương pháp này trong có nhiều tình huống thực tế khác nhau, trong đó có việc thu hồi vàng trong rác thải điện tử, một trong các ứng dụng thiết thực nhất.

Trong thí nghiệm của mình, các nhà nghiên cứu tách những thành phần kim loại gồm đồng, kền và vàng trong bộ vi chữa bệnh máy tính ra và hòa nó với một số hóa chất để tạo thành một dung dịch lỏng.

Bài toán tại đây là phải làm sao "miếng bọt biển" đặc biệt này chỉ hấp thụ vàng trong dung dịch có lẫn ba kim loại khác nhau này. Điều kinh ngạc là kết quả thực nghiệm cho thấy "miếng bọt biển" có thể thu được 95% lượng vàng có trong dung dịch nói trên.

Vì đã "biết tiếng" loại nước cống có lẫn vàng ở Thụy Sĩ, nhóm nghiên cứu cũng áp dụng công trình của mình vào đó, cuối cùng thu được 99% vàng lẫn trong số nước thải này. Kết quả thí nghiệm với nước biển cũng thu được 99% lượng vàng có trong mẫu thử nghiệm.

Big Think nhận xét những kết quả khả quan này cho hiểu tiềm năng của biện pháp "hút vàng bằng bọt biển" đối với nước thải, vốn có lẫn nhiều chất khác nhau và chưa có bộ lọc nào có thể chỉ giữ lại vàng và "cho qua" các tạp chất khác.