Bí ẩn sự biến mất của các nền văn minh cổ đại

Bất chấp cố gắng của những nhà khảo cổ và sử gia, sự sụp đổ một số nền văn minh trong lịch sử loài người vẫn là ẩn số.

Thành Troy - hư hay thực

Câu chuyện về thành Troy được gắn liền với hai trường ốc của Homer: Iliad và Odyssey trong thần thoại Hy Lạp. Trong khi đầy đủ những nền văn minh cổ đại để lại di tích vật chất cho hậu thế thì thành Troy được coi như một câu chuyện trong trí mường tượng của người xưa bởi trên địa cầu thời hiện đại, người ta không thấy dấu tích của bức thành gắn liền với trận chiến tranh bất hủ và con ngựa gỗ huyền thoại.

Tàn tích của thành Troy

Thế nhưng theo các nghiên cứu vừa mới đây của các nhà sử học, thành Troy là mang thật. Họ khẳng định rằng cách thức đây hơn 3.000 năm, thành Troy nằm trên một đỉnh đồi, sắp bến cảng thông ra biển Aegae (hiện cảng này đã bị cát vùi lấp). Khi các nhà buôn Hy Lạp, Italy, người yêu Đào Nha dong thuyền trong khoảng biển Aegae đến Biển Đen, họ đều giới hạn chân ở Troy để tiếp tế lương thực và tiêu khiển. Các dấu vết khảo cổ học mới được phát hiện như: mảnh thuyền và cọc sắt nằm tản mát dưới các lớp đất cách thức thành Troy (thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) khoảng 4 km là bằng cớ cho thấy chiến thuyền Hy Lạp đã từng đậu ở đây trước khi tiến công vào thành, giống như lời đề cập của Homer trong anh hùng ca Iliad.

Con ngựa gỗ thành Troy trong truyền thuyết.

Tại sao thành Troy biến mất? Ấy là câu hỏi mà phổ quát thế hệ các nhà khoa học mất công đi sắm câu trả lời.

Giáo sư vật lý Amos Nur tại Đại học Stanford, Mỹ cho biết: “Chúng tôi tin rằng các thảm họa bỗng dưng, đặc biệt là địa chấn, đã đóng vai trò quan yếu trong sự mất tích bí hiểm của nhiều nền văn minh”. Các nhà khoa học khác của Hiệp hội Địa vật lý Mỹ lại tăng trưởng 1 kém chất lượng thuyết hoàn toàn khác. Khi nghiên cứu vùng phía đông Địa Trung Hải ở cuối thời kỳ đồ đồng, họ cho rằng một trận động đất lớn có thể là thủ phạm chính đằng sau sự biến mất của đa dạng tỉnh thành như Troy, Mycenae và Knossos. Những tỉnh thành này đã bị quét khỏi bản đồ toàn cầu từ năm một.225 - 1.175 trước Công nguyên. Và luận điểm này đã được Hiệp hội Địa lý, Vật lý Mỹ ủng hộ.

Văn hóa Harappa - Những pháo đài bằng đất sét nung

Một nền văn minh cổ đại nằm trong đại quát các nền văn minh Sông Ấn là 1 nền văn minh thời Cổ đại lớn mạnh vào khoảng thời kì từ năm hai.800 tới năm một.800 trước Công nguyên. Sử sách còn ghi nhận sự phát triển cao của nền văn minh này về sự phát triển kinh tế, thương nghiệp, nông nghiệp, nghệ thuật, chữ viết... Nhưng nền văn hóa này đã biến mất mà nguồn cội đến giờ vẫn chưa rõ nhưng hàng loạt đền thờ được phát hiện đã chứng minh cho sự còn đó.

Nhái thuyết rộng rãi nhất là do người du mục Arian (tiếng Anh: Aryan) xuất hiện và đánh chiếm. Kém chất lượng thuyết thứ 2 được phổ thông người chấp nhận là về những biến đổi khí hậu. Vào khoảng một.800 năm trước Công nguyên, khí hậu trong lưu vực sông Ấn đổi thay, trở thành lạnh và khô hơn, sông Ghaggra-Hakra trở thành khô cạn làm biến đổi kiến tạo mảng, nguồn nước của hệ thống sông bị chuyển hướng về đồng bằng sông Hằng dẫn đến sự suy vong của nền văn minh Harappa.

Các thuyết khác cho rằng sự suy tàn của nền văn minh sông Ấn có can hệ tới việc vương quốc người Sumer chấm dứt và những quan hệ kinh doanh với vương quốc này đã ko còn nữa, hay xung đột quân sự và bệnh tật đã chấm dứt nền văn hóa này. Khởi thủy quyết định cho sự suy vong vẫn chưa được giải thích rõ ràng. Giáo sư Amos Nur và đồng nghiệp Prasad, khi xem xét lịch sử động đất, đã nhận thấy có những trận động đất tàn khốc đổ xuống vùng ven biển gần biên thuỳ giữa Ấn Độ và Pakistan. Theo giả thuyết của họ, 1 hoặc đa dạng chấn động lớn có thể đã khiến vỏ trái đất đi lại, kéo theo việc chặn mẫu chảy của 1 con sông lớn trong vùng. Nền sản xuất nông nghiệp bị phá hủy, những trận lụt nguy hiểm xảy ra và rốt cuộc vùi lấp các thành phố dưới bùn lầy.

Các tường thành của văn hóa Harappa. (Ảnh: Globalheritagefund)

Và nền văn minh Maya

Maya là nền văn minh cổ đặc sắc kế bên nền văn minh Andes, được xây dựng bởi người Maya, 1 bộ tộc thổ dân châu Mỹ từ năm 1.000 trước Công nguyên. Nền văn minh Maya đạt một trình độ cao chẳng những về ngành nghề vun đắp nhà nước mà còn lớn mạnh rỡ ràng cả ngành kiến trúc, toán học, thiên văn học và tính toán thời kì. Những di tích khảo cổ học đã chứng minh người Maya đã vững mạnh khái niệm “số 0” vào năm 357, sớm hơn châu Âu khoảng gần 900 năm, xác định xác thực độ dài của một năm, thời kì địa cầu quay hết 1 quanh mặt trời, xác thực hơn phần nhiều lịch được châu Âu sử dụng vào thời đó. Bên cạnh đó, tôn giáo của người Maya cũng rất đặc trưng vì mang sự kết hợp giữa lễ nghi sở hữu các chu kỳ của vũ trụ.

Hình minh họa bộ lịch Tzolk'in của người Maya. (Ảnh: yucatanadventure)

Cộng chung số mệnh với thành Troy và văn minh Harappa, hai thành thị Quirigua(Đông Guatemala ngày nay) và Benque Viejo, vốn là trọng tâm văn hóa của người Maya trong thời kỳ đỉnh cao, đột ngột biến mất vào cuối thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên. Đa dạng nhà sử học trên toàn cầu cho rằng sự biến mất này là hậu quả của các cuộc chiến liên hồi, ban sơ là ngay trong bộ tộc của người Maya nhằm tranh giành quyền lực và sau đấy là của người Maya chống lại sự xâm lăng có tên đế quốc Tây Ban Nha. Nhưng kết quả nghiên cứu của nhà địa - vật lý Robert Kovach lại cho chúng ta một cội nguồn hủy diệt khác: 1 trận động đất hoảng hồn.

Nền văn minh Chan Chan

Theo các tài liệu nghiên cứu, nền văn minh Chan Chan khởi nguồn từ năm 850 trước Công nguyên và trải qua công đoạn cực hưng thịnh trong những năm đầu thế kỷ 15.

Nền văn minh Chan Chan

Tuy nhiên, nền văn minh này đã bị lụi tàn khi đế chế Inca xâm lược. Hiện nay nhân cái vẫn trầm trồ trước các tàn tích của nền văn minh Chan Chan như những hình vẽ đồ sộ, kỳ dị trên cao nguyên Nazca.

Người ta đưa ra hầu hết giả thuyết quanh đó các hình vẽ. Phổ thông người tin rằng những hình vẽ kỳ dị đó là bí quyết để người xưa liên lạc với sinh vật ngoài hành tinh.

Những cơn phản ứng của hành tinh vốn là nguyên cớ của đổ nát nhưng cho đến nay, đây còn được xác định là nguyên nhân dẫn tới sự mất tích bí mật của phổ quát nền văn minh trong lịch sử loài người.

Nền văn minh thung lũng Indus, Pakistan

Nền văn minh thung lũng Indus là 1 trong những kỳ quan kiến trúc vĩ đại nhất do con người sáng tạo ra trong toàn cầu cổ đại (được biết tới sở hữu mức độ ảnh hưởng như là nền văn minh Harappan). Đây là 1 trong các thị thành lớn nhất trên lục địa.

Nền văn minh thung lũng Indus, Pakistan

Nằm ở vị trí Pakistan hiện nay, nền văn minh thung lũng Indus lớn mạnh mạnh cách thức đây 4.500 năm và sau đấy bị quên lãng cho tới khi di tích được khai quật vào các năm 1920.

Mang những khoa học tinh tướng và hiện đại, nền văn minh này nổi trội có hệ thống vệ sinh môi trường thị thành cũng như chứng cớ về trình độ đáng ngạc nhiên trong công nghệ, toán học và thậm chí là nha khoa.

Vào khoảng năm 1500 trước Công nguyên, nền văn minh thung lũng Indus hầu như đã bị quên lãng, với thể là sau cuộc xâm lăng của những bộ tộc Ấn-Âu hay sự sụp đổ trong nông nghiệp do biến đổi khí hậu.

Đế chế Khmer, Campuchia

Là một trong những đế quốc hùng mạnh nhất khu vực Đông Nam Á, nên nền văn minh Khmer tác động trong khoảng đất nước Campuchia hiện tại cho đến Lào, Thái Lan, Việt Nam, Myanmar và Malaysia. Hiện nay, nó được biết tới mang tên gọi Angkor.

Ngoài các di tích khắc trên đá thì không với bất kỳ chứng tích bằng văn bản nào tồn tại, vì vậy hiểu biết của chúng ta về nền văn minh cổ đại này chỉ được chắp ghép trong khoảng những điều tra khảo cổ học, phù điêu trên bức tường trong các ngôi đền và những tài liệu bên ngoài bao gồm cả tài liệu của Trung Quốc.

Đế chế Khmer, Campuchia

Người Khmer áp dụng cả Ấn Độ giáo lẫn Phật giáo vào vun đắp những ngôi đền, tòa tháp và những cấu trúc phức tạp khác như Angkor Wat chỉ để thờ thần Vishnu.

Những cuộc xâm chiếm của quân thù, tử vong do bệnh dịch hạch, các vấn đề về quản lý nguồn nước ảnh hưởng đến nông nghiệp và xung đột về quyền lực giữa những gia đình trong hoàng gia có thể là nguồn cội dẫn tới sự tàn lụi của đế chế này.

Anasazi, New Mexico, Mỹ

"Anasazi" là tên hiện đại của người dân Pueblo cổ đại, những người dân sống ở khu vực "Ngã tư" (Four Corners) của Đông Nam Hoa Kỳ tại tuyến phố giao nhau của những tiểu bang Utah, Arizona, New Mexico và Colorado.

Nền văn minh của họ xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ 12 trước Công nguyên, và vẫn còn được biết đến có những cấu trúc bằng đá và gạch xây dựng dọc theo các vách đá bao gồm Cliff Palace trong Công viên đất nước Mesa Verde, những tàn dư của Nhà Trắng (White House Ruins) và Pueblo Bonito tại mép phía Bắc của Chaco Canyon. Kiến trúc này được trở nên chung cư phổ quát tầng mà thường chỉ mang thể đi vào bằng dây thừng hoặc thang.

Anasazi, New Mexico, Mỹ

Người Pueblo cổ đại không nhất quyết phải "biến mất", không những thế, họ đã trong khoảng bỏ quê hương của mình vì các lý do mà đến nay vẫn chưa mang lời trả lời. Phổ biến chuyên gia cũng như những người Pueblo hiện đại – các người coi người Pueblo cổ đại như tổ tiên của mình tin rằng nạn phá rừng và hạn hán đã gây ra xung đột nội bộ và chiến tranh đã khiến cho người Pueblo rời bỏ quê hương.

Nền văn minh Olmec, Mexico

Veracruz và Tabasco ở vùng đất tốt nhiệt đới phía nam miền trung Mexico đã từng là một nền văn minh vững mạnh tiền Columbia - nơi vun đắp nên các thủ phủ đồ sộ đáng sửng sốt, nơi diễn ra những cuộc đổ máu và sự hy sinh của con người, nơi phát minh ra khái niệm về số không và về cơ bản đặt nền móngcho mọi nền văn hóa Trung Mỹ.

Nền văn minh Olmec, Mexico

Nền văn minh Olmec thậm chí sở hữu thể là nền văn minh trước tiên tại Tây bán cầu đã vững mạnh hệ thống chữ viết, và sở hữu thể là đã phát minh ra cả la bàn và lịch Trung Mỹ. Với niên đại khoảng 1.500 năm trước Công nguyên, nền văn minh Olmec đã không được phát hiện bởi các sử gia cho tới giữa thế kỷ 19. Sự biến mất của nó được cho là do những thay đổi môi trường gây ra bởi những vụ phun trào núi lửa, địa chấn hoặc sở hữu thể là do sự suy yếu về nông nghiệp.

Đế chế Aksumite, Ethiopia

1 đế chế sở hữu hoạt động thương mại cốt yếu sở hữu đế chế La Mã và Ấn Độ cổ là Đế chế Aksumite - còn được gọi là Vương quốc Aksum hoặc Axum - cai trị những nước ở Tây Bắc Châu Phi bao gồm cả nước Ethiopia từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên.

Đế chế Aksumite, Ethiopia

Từng được cho là quê hương của nữ vương Sheba, đế quốc Aksumite có thể là một nước bản địa vững mạnh hùng mạnh của châu Phi bao gồm phần lớn Eritrea bây giờ, miền Bắc Ethiopia, Yemen, miền Nam A-rập Xê-út và miền bắc Sudan.

Đế chế đã với bảng chữ cái riêng của mình và xây dựng nên các bia tưởng vọng khổng lồ. Đây là đế chế đầu tiên chuyển đổi sang thiên chúa giáo. Sự biến mất của đế chế này được cho là do bị cô lập về kinh tế lúc mở rộng sang Hồi giáo, do bị xâm lược, hoặc biến đổi khí hậu khiến cho đổi thay mô hình loại lũ của sông Nile.

Nền văn minh Minoans, đảo Crete

Được đặt theo tên của vua Minos huyền thoại, nền văn minh Minoan của đảo Crete được tái phát hiện vào đầu thế kỷ 20, và bắt đầu từ ấy đã phát hiện thêm ra những mảnh ghép quyến rũ của một nền văn minh cổ đại khởi đầu lớn mạnh mạnh trong khoảng hơn 7.000 năm trước đây. Đỉnh cao của nó vào khoảng năm 1600 trước Công nguyên.

Nền văn minh Minoans, đảo Crete

Là 1 trong những trọng điểm thương mại xuất hiện vào khoảng năm 2700 trước Công nguyên, và được cho là nền văn minh tiên tiến có các cung điện hoa lệ được vun đắp lại phổ thông lần sau hàng loạt thiên tai (có thể là động đất và núi lửa Thera phun trào).

Một trong những cung điện đó là cung điện Knossos, "mê cung" gắn liền mang truyền thuyết về vua Minos, và hiện giờ là một địa điểm khảo cổ lớn lôi kéo khách du hý. Nhưng vào khoảng năm 1450 trước Công nguyên, một thảm họa đã làm cho nền văn minh Minoans chẳng thể phục hồi và sụp đổ.

Nền văn minh Cucuteni - Trypillian, Ukraine & Romania

Các khu định cư lớn nhất ở Châu Âu giai đoạn đồ đá mới được xây dựng bởi các người Cucuteni Trypillian của Ukraine, Romania và Moldova ngày nay. Nền văn minh bí mật này lớn mạnh mạnh vào giữa năm 5500 trước Công nguyên và năm 2750 trước Công nguyên với đặc trưng là khiến cho gốm và thói quen kỳ lạ cứ sau 60 tới 80 năm lại đốt làng của mình.

Nền văn minh Cucuteni - Trypillian, Ukraine & Romania

Những ngôi làng sau đó được xây dựng lại trên đống tro tàn của ngôi làng cũ. Khoảng 3.000 địa điểm khảo cổ về Cucuteni - Trypillian đã được xác định. Giống như nhiều nền văn minh khác, nền văn minh Cucuteni - Trypillian sở hữu thể đã bị xóa sổ bởi biến đổi khí hậu, nhưng có kém chất lượng thuyết khác cho rằng họ dần dần hòa lẫn mang các hàng ngũ dân tộc khác cho tới khi nền văn hóa riêng của họ biến mất.

Nền văn minh của người Nabatean, Jordan

Nền văn minh Nabatean cổ đại ngụ tại miền Nam Jordan, Canaan và phía Bắc Arabia trong khoảng thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, khi mà những người du mục Nabatean nhắc tiếng Aramaic bắt đầu di trú khỏi Ả Rập.

Các di tích về họ được khắc vào những tảng sa thạch trên các ngọn núi của Jordan, và được nhớ đến có khoa học thủy lợi. Việc điều hành hệ thống phức tạp những đập nước, kênh rạch và hồ chứa đã giúp họ mở mang và tăng trưởng mạnh trong 1 khu vực sa mạc khô cằn.

Nền văn minh của người Nabatean, Jordan

Họ đã bị xâm lược bởi các người La Mã vào năm 65 trước Công nguyên và mất quyền làm chủ quốc gia vào năm 106 sau Công nguyên. Sau đó, đổi tên thành vương quốc Arabia Petrea.

Vào khoảng thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên, người Nabateans đã rời bỏ Petra mà cho đến nay vẫn chưa tậu được lý do chuẩn xác làm cho họ ra đi. Người ta tin rằng, sau rộng rãi thế kỷ bị người nước ngoài cầm quyền, nền văn minh Nabatean đã bị tàn lụi do các nhóm dân cày người Hy Lạp rút cuộc đã chuyển đổi sang đạo thiên chúa trước khi đất đai của họ bị thu giữ hoàn toàn bởi các kẻ xâm lăng người Ả Rập.

Cahokia, Illinois, Mỹ

Rất ít người Mỹ nhận ra rằng có tàn tích của 1 nền văn minh cổ đại biến mất ngay tại Mỹ - ở Illinois, ngay bên kia sông Mississippi, trong khoảng St Louis, Missouri.

Ngọn núi Cahokia là rất nhiều những gì còn lại của một nền văn minh bản địa của người Mississippi. Những cư dân của Cahokia không lưu giữ lại văn bản mà bảo quản di sản toàn cầu này bằng những mô đất nhân tạo phủ đầy cỏ cũng như bằng đồ gốm và các đồ chế tác khác.

Cahokia, Illinois, Mỹ

Cahokia đã từng là trung tâm đô thị to nhất phía Bắc Trung Mỹ trong số những thành thị lớn của Mexico và sở hữu thể đã từng là nơi ngụ cư của khoảng 40.000 người vào năm 1250. Cahokia đã bị xóa sổ khoảng 100 năm trước khi người châu Âu tới Bắc Mỹ, sở hữu thể do các nguyên tố môi trường hoặc do những cuộc xâm lăng của những dân tộc khác.

Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp

Không giống như người Minoan, người Mycenae ko vững mạnh mạnh về thương mại. Đỉnh cao của nền văn minh này là vào khoảng thời kì nền văn minh Minoan biến mất.

Nền văn minh Mycenaean đã từng phải chịu cất sự thống trị trong 5 thế kỷ trước khi biến mất vào khoảng năm 1100 trước Công nguyên.

Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp

Theo huyền thoại Hy Lạp, Mycenae đã đánh bại thành Troy thần thoại. Những đồ tạo tác của đế chế này đã được tậu thấy ở vùng đất Ireland xa xăm.

Trong thực tế, nền văn minh với sự hùng mạnh về cả văn hóa lẫn kinh tế này đã bỏ lại đằng sau sự no ấm về kiến trúc, nghệ thuật và đồ chế tác. Điều gì đã xảy ra mang để chế Mycenae? Với thể là do thiên tai, nhưng rất nhiều những chuyên gia tin rằng đấy mang thể là do những kẻ xâm lược nước ngoài hay là do xung đột nội bộ đã dẫn đến sự biến mất của đế chế.

Nền văn minh Moche, Peru

Nền văn minh Moche đã vững mạnh một phường hội nông nghiệp tuyệt vời mang những cung điện, kim tự tháp và những kênh mương tưới tiêu phức tạp trên bờ biển phía Bắc của Peru vào khoảng từ năm 100 đến năm 800.

Mặc dầu họ ko mang tài liệu lưu giữ bằng văn bản nhưng đã để lại một vài mai dong về lịch sử của họ. Ấy là những món đồ gốm cực kỳ chi tiết, tinh xảo và những Dự án kiến trúc hoành tráng.

Nền văn minh Moche, Peru

Vào năm 2006, 1 căn phòng của người Moche đã được phát hiện và hình như căn phòng này đã được dùng để lưu giữ hài cốt của con người.

Sở hữu đa số kém chất lượng thuyết được đưa ra xoay vòng vèo lý do tại sao nền văn minh Moche lại biến mất, nhưng lời giảng giải rộng rãi nhất là do ảnh hưởng của El Nino, 1 mô phỏng thời tiết khắc nghiệt sở hữu đặc điểm xen kẽ thời gian lũ lụt và hạn hán khắc nghiệt.

Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ

Rất ít người biết về người Clovis, một tộc người Ấn Độ thời tiền sử được cho là những cư dân trước nhất của Bắc Mỹ.

Những đồ chế tác, xương và lưỡi dao bằng đá là các làm mai độc nhất cho rằng nền văn minh này đã từng còn đó.

Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ

Trong 30 năm qua, những tàn dư về hoạt động của con người cổ đại đã được phát hiện, nhưng lý do họ biến mất vẫn còn trong bí hiểm. Một số phán đoán cho rằng người Clovis đã săn bắn quá phổ quát làm cho ảnh hưởng đến nguồn phân phối thực phẩm của họ, hoặc do sự đổi thay khí hậu, bệnh tật và thú dữ đã lấy đi nguồn thực phẩm của họ.

Những người khác tin rằng người Clovis không hoàn toàn biến mất, mà chỉ đơn giản phân tán vào các bộ lạc người Mỹ bản địa.