Cách đọc kết quả xét nghiệm máu hay nước tiểu là điều bạn cần khi đi khám sức khỏe vì những chuyên gia vẫn hay chỉ định bệnh nhân đi làm xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu. Thế nhưng hiện tượng chuyên gia không giải thích thì bạn cũng không khả năng nhận thấy được các chỉ số trên kết quả xét nghiệm có ý nghĩa gì. Mời những bạn cùng theo dõi bài viết dưới đây để cùng tìm biết về cách đọc kết quả xét nghiệm máu.
I. Các THÀNH PHẦN CỦA CÔNG THỨC MÁU
- WBC (White Blood Cell – Số lượng bạch cầu trong một thể tích máu):
Giá điều trị thường nằm trong khoảng từ 4.300 đến 10.800 tế bào/mm3, tương đương với số lượng bạch cầu tính theo đơn vị quốc tế là 4.3 tới 10.8 x 109tế bào/l.
Tăng trong viêm nhiễm, nhóm bệnh máu ác tính, những bệnh bạch cầu...; giảm trong thiếu máu tại bất sản, thiếu hụt vitamin B12 hoặc folate, nhiễm khuẩn...
Giá điều trị thường nằm trong khoảng từ 4.300 tới 10.800 tế bào/mm3.
- RBC (Red Blood Cell – Số lượng hồng cầu (hoặc erythrocyte count) trong một thể tích máu):
Giá điều trị thường nằm trong khoảng từ 4.2 tới 5.9 triệu tế bào/cm3, tương đương với số lượng hồng cầu tính theo đơn vị quốc tế là 4.2 tới 5.9 x 1012tế bào/l.
Tăng trong mất nước, chứng tăng hồng cầu; giảm trong thiếu máu.
- HB hay HBG (Hemoglobin – Lượng huyết sắc tố trong một nguy cơ tích máu):
Hemoglobin là một loại phân tử protein có trong hồng cầu chuyên chở oxy và tạo màu đỏ cho hồng cầu.
Giá chữa trị thay đổi phụ thuộc giới tính, thường nằm trong khoảng từ 13 đến 18 g/dl đối với nam và 12 đến 16 g/dl đối với nữ (tính theo đơn vị quốc tế tương ứng là 8.1 – 11.2 millimole/l và 7.4 – 9.9 millimole/l).
Tăng trong mất nước, bệnh tim và bệnh lý phổi; giảm trong thiếu máu, chảy máu và những phản ứng gây tan máu.
- HCT (Hematocrit – Tỷ lệ nguy cơ tích hồng cầu trên thể tích máu toàn bộ):
Giá điều trị thay đổi phụ thuộc giới tính, thường nằm trong khoảng từ 45 tới 52% đối với nam và 37 đến 48% đối với nữ.
Tăng trong các rối loạn dị ứng, chứng tăng hồng cầu, hút thuốc lá, bệnh lý phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh mạch vành, tại trên núi cao, mất nước, chứng giảm lưu lượng máu; giảm trong mất máu, thiếu máu, thai nghén.
- MCV (Mean corpuscular volume – khả năng tích trung bình của một hồng cầu):
Giá chữa này được lấy từ HCT và số lượng hồng cầu. Giá chữa trị bình thường nằm trong khoảng từ 80 đến 100 femtoliter (1 femtoliter = 1/1triệu lít).
Tăng trong thiếu hụt vitamin B12, thiếu acid folic, căn bệnh gan, nghiện rượu, chứng tăng hồng cầu, suy tuyến giáp, bất sản tuỷ xương, xơ hoá tuỷ xương; giảm trong thiếu hụt sắt, hội chứng thalassemia và những bệnh hemoglobin khác, thiếu máu trong các bệnh lý mạn tính, thiếu máu nguyên hồng cầu, suy thận mạn tính, nhiễm độc chì.
- MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin – Số lượng trung bình của huyết sắc tố có trong một hồng cầu):
Giá trị này được tính bằng kỹ thuật đo hemoglobin và số lượng hồng cầu. Giá điều trị bình thường nằm trong khoảng từ 27 tới 32 picogram.
Tăng trong thiếu máu tăng sắc hồng cầu bình thường, chứng hồng cầu hình tròn truyền to lớn, sự có mặt của các yếu tố ngưng kết lạnh; giảm trong bắt đầu thiếu máu thiếu sắt, thiếu máu nói chung, thiếu máu đang tái tạo.
- MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration – Nồng độ trung bình của huyết sắc tố trong một khả năng tích máu):
Giá trị này được tính bằng kỹ thuật đo giá điều trị của hemoglobin và hematocrit. Giá điều trị bình thường nằm trong khoảng từ 32 đến 36%.
Trong thiếu máu tăng sắc: hồng cầu bình thường, chứng hồng cầu hình tròn truyền vô cùng lớn, sự có mặt của những yếu tố ngưng kết lạnh.
Trong thiếu máu đang tái tạo: có khả năng bình thường hoặc giảm tại giảm folate hoặc vitamin B12, xơ gan, nghiện rượu.
- PLT (Platelet Count – Số lượng tiểu cầu trong một khả năng tích máu):
- Tiểu cầu không phải là một tế bào hoàn chỉnh, mà là các mảnh vỡ của những tế bào chất (một thành phần của tế bào không chứa nhân hoặc thân của tế bào) từ các tế bào được tìm biết trong tủy xương.
- Tiểu cầu đóng vai trò sống còn trong quá trình đông máu, có tuổi thọ trung bình là 5 tới 9 ngày.
- Giá chữa thường nằm trong khoảng từ 150.000 đến 400.000/cm3 (tương đương 150 – 400 x 109/l).
- Số lượng tiểu cầu quá thấp sẽ gây nên mất máu. Số lượng tiểu cầu quá rất cao sẽ bắt nguồn cục máu đông, làm cản trở mạch máu, gây nên đột quỵ, nhồi máu cơ tim, nghẽn mạch phổi, tắc nghẽn mạch máu...
- Tăng trong những rối loạn tăng sinh tuỷ xương, bệnh lý bạch tăng tiểu cầu vô căn, xơ hoá tuỷ xương, sau chảy máu, sau phẫu thuật cắt bỏ lách..., tạo nên các nhóm bệnh viêm.
- Giảm trong ức chế hoặc thay thế tuỷ xương, các chất hoá trị liệu, phì đại lách, đông máu trong lòng mạch rải rác, những kháng thể tiểu cầu, ban xuất huyết sau di truyền máu, giảm tiểu cầu bởi miễn dịch đồng loại tại trẻ sơ sinh...
Lymphocyte giúp thân thể chống lại nhiễm trùng.
- LYM (Lymphocyte – Bạch cầu Lymphô):
Lymphocyte giúp thân thể chống lại nhiễm trùng. Có có nhiều lý do làm giảm lymphocytes như: giãm miễn nhiễm, nhiễm HIV/AIDS, Lao, sốt rét, ung thư máu, ung thư hạch...
Giá chữa trị bình thường nằm trong khoảng từ 20 tới 25%.
- MXD (Mixed Cell Count – tỷ lệ pha trộn tế bào trong máu):
Mỗi loại tế bào có một lượng % nhất định trong máu. MXD thay đổi dựa vào sự tăng hoặc giảm tỷ lệ của từng loại tế bào.
- NEUT (Neutrophil – Tỷ lệ bạch cầu trung tính):
Giá chữa bình thường nằm trong khoảng từ 60 tới 66%. Tỷ lệ tăng rất cao cho cho rằng nhiễm trùng máu.
Tăng trong nhiễm khuẩn cấp, nhồi máu cơ tim cấp, stress, ung thư, nhóm bệnh bạch cầu dòng tuỷ; giảm trong nhiễm vi rút, thiếu máu bất sản, các thuốc ức chế miễn dịch, xạ trị...
- RDW (Red Cell Distribution Width – Độ phân bố hồng cầu):
Giá chữa này càng khá cao nghĩa là độ phân bố của hồng cầu thay đổi càng khá nhiều. Giá điều trị bình thường nằm trong khoảng từ 11 đến 15%.
RDW bình thường và:
- MCV tăng, gặp trong: thiếu máu bất sản, trước bệnh lý bạch cầu.
- MCV bình thường, gặp trong: thiếu máu trong các bệnh lý mạn tính, mất máu hoặc tan máu cấp tính, căn bệnh enzym hoặc bệnh hemoglobin không thiếu máu.
- MCV giảm: thiếu máu trong các căn bệnh mạn tính, bệnh lý thalassemia dị hợp tử
RDW tăng và:
- MCV tăng: thiếu hụt vitamin B12, thiếu hụt folate, thiếu máu tan huyết bởi miễn dịch, ngưng kết lạnh, bệnh lý bạch cầu lympho mạn.
- MCV bình thường: thiếu sắt giai đoạn sớm, thiếu hụt vitamin B12 giai đoạn sớm, thiếu hụt folate giai đoạn sớm, thiếu máu tại căn bệnh globin.
- MCV giảm: thiếu sắt, sự phân mảnh hồng cầu, căn bệnh HbH, thalassemia.
- PDW (Platelet Disrabution Width – Độ phân bố tiểu cầu):
Giá điều trị bình thường nằm trong khoảng từ 6 đến18 %.
Tăng trong ung thư phổi, bệnh hồng cầu liềm, nhiễm khuẩn huyết gram dương, gram âm; giảm trong nghiện rượu.
- MPV (Mean Platelet Volume – khả năng tích trung bình của tiểu cầu trong một thể tích máu):
Giá điều trị bình thường nằm trong khoảng từ 6,5 tới 11fL.
Tăng trong nhóm bệnh tim mạch, tiểu đường, hút thuốc lá, stress, nhiễm độc do tuyến giáp...; giảm trong thiếu máu tại bất sản, thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ, hoá trị liệu ung thư, bạch cầu cấp...
- P- LCR (Platelet Larger Cell Ratio – Tỷ lệ tiểu cầu có kích thước lớn):
Giá chữa trị bình thường nằm trong khoảng từ 150 tới 500 G/l (G/l = 109/l).
II. Cách ĐỌC KẾT QUẢ SINH HÓA MÁU
GLUCOSE là đường trong máu. Giới hạn bình thường từ 4,1-6,1 mnol/l.
1. GLU (GLUCOSE): đường trong máu. Giới hạn bình thường từ 4,1-6,1 mnol/l. Hiện tượng vượt quá giới hạn cho phép thì tăng hoặc giảm đường máu. Tăng trên giới hạn là người có khả năng rất cao về bị bệnh tiểu con đường.
2. SGOT & SGPT: Nhóm men gan
Giới hạn bình thường từ 9,0-48,0 với SGOT và 5,0-49,0 với SGPT. Nếu vượt quá giới hạn này chức năng thải độc của tế bào gan suy giảm. Nên hạn chế ăn những chất thức ăn, nước uống làm cho gan khó hấp thu và tác động đến chức năng gan như:
các chất mỡ béo động vật và rượu bia và các nước uống có gas.
3. Nhóm MỠ MÁU: Bao gồm CHOLESTEROL, TRYGLYCERID, HDL-CHOLES, LDL-CHLES
Giới hạn bình thường của các yếu tố nhóm này như sau:
- Giới hạn bình thường từ 3,4-5,4 mmol/l với CHOLESTEROL.
- Giới hạn bình thường từ 0,4-2,3 mmol/l với TRYGLYCERID.
- Giới hạn bình thường từ 0,9-2,1 mmol/l với HDL-Choles.
- Giới hạn bình thường từ 0,0-2,9 mmol/l với LDL-Choles.
Nếu 1 trong các yếu tố trên đây vượt giới hạn cho phép thì có thể khá cao trong các bệnh lý về tim mạch và huyết áp. Riêng chất HDL-Choles là mỡ tốt, nếu cao nó hạn chế dẫn đến xơ tắc mach máu. Hiện tượng CHOLESTEROL quá rất cao kèm theo có cao huyết áp và LDL-Choles rất cao thì khả năng tai biến, đột quỵ bởi huyết áp cao. Nên hạn chế ăn những thực phẩm chứa rất nhiều chất mỡ béo và cholesterol như: phủ tạng động vật, trứng gia cầm, tôm, cua, thịt bò, da gà... Tăng cường vận động khả năng thao. Uống thêm rượu tỏi và theo dõi huyết áp thường xuyên.
4. GGT: Gama globutamin, là một yếu tố miễn dịch cho tế bào gan. Bình thường tình trạng chức năng gan tốt, GGT sẽ có rất kém tại trong máu (Từ 0-53 U/L). Khi tế bào gan phải việc làm quá mức, thể thải độc của gan bị kém đi thì GGT sẽ tăng lên -> Giảm sức đề kháng, miễn dịch của tế bào gan kém đi. Dễ dẫn tới suy tế bào gan. Tình trạng với người có nhiễm SVB trong máu mà GGT, SGOT & SGPT cùng tăng thì cần thiết phải sử dụng thuốc bổ trợ tế bào gan và tuyệt đối không uống rượu bia tình trạng không thì khả năng gây VGSVB là khá lớn.
5. URE (Ure máu): là sản phẩm thoái hóa quan trọng nhất của protein được thải qua thận.
Giới hạn bình thường: 2.5 - 7.5 mmol/l.
6. BUN (Blood Urea Nitrogen) = ure (mg) x 28/60; đổi đơn vị: mmol/l x 6 = mg/dl.
- Tăng trong: bệnh thận, ăn đa số đạm, sốt, nhiễm trùng, tắc nghẽn con đường tiểu...
- Giảm trong: ăn ít đạm, nhóm bệnh gan nghiêm trọng, suy kiệt...
BUN: là nitơ của ure trong máu.
Giới hạn bình thường 4,6 - 23,3 mg/dl. -≫ Bun = mmol/l x 6 x 28/60 = mmol/l x 2,8 (mg/dl).
- Tăng trong: suy thận, suy tim, ăn nhiều đạm, sốt, nhiễm trùng..
- Giảm trong: ăn ít đạm, bệnh lý gan khá lớn..
7. CRE (Creatinin): là sản phẩm đào thải của thoái hóa creatin phosphat tại cơ, lượng tạo thành tùy khối lượng cơ, được lọc qua cầu thận & thải ra nước tiểu; cũng là thành phần đạm ổn định nhất không dựa vào chế độ ăn -> có giá chữa trị xác định chức năng cầu thận.
Giới hạn bình thường: nam 62 - 120, đàn bà 53 - 100 (đơn vị: umol/l).
- Tăng trong : căn bệnh thận, suy tim, tiểu con đường, tăng huyết áp vô căn, NMCT cấp...
- Giảm trong : có thai, sản giật...
8. URIC (Acid Uric = urat): là sản phẩm chuyển hóa của base purin (Adenin, Guanin) của ADN & ARN, thải cơ bản qua nước tiểu.
Giới hạn bình thường: nam 180 - 420, phụ nữ 150 - 360 (đơn vị: umol/l).
Tăng trong:
- Nguyên phát: bởi sản xuất tăng, do bài xuất giảm (tự phát) -> liên quan các men: bệnh lý Lesh Nyhan, Von Gierke..
- Thứ phát: tại sản xuất tăng (u tủy, nhóm bệnh vảy nến..), bởi bài xuất giảm (suy thận, sử dụng thuốc, xơ vữa động mạch..).
- bệnh lý Gout (thống phong): tăng acid uric/ máu có thể kèm nốt tophi ở khớp & sỏi urat tại thận.
Giảm trong: bệnh lý Wilson, đau thương tế bào gan..
9. KẾT QUẢ MIỄN DỊCH
- Anti-HBs: Kháng nguy cơ chống vi rút viêm gan siêu vi B trong máu (ÂM TÍNH < = 12 mUI/ml).
- HbsAg: vi rút viêm gan siêu vi B trong máu (ÂM TÍNH).
10 điều liên quan tới xét nghiệm máu chuyên gia thường không nói cho người bệnh
1. Chuyên gia thường bỏ qua các thông tin tốt
Theo đúng thông lệ, bác sĩ cần trao đổi về kết quả xét nghiệm với người bệnh, tuy nhiên có nhiều người vẫn duy trì quan niệm “không có thông tin nào là tốt cả” nên họ đã im lặng. Nếu xét nghiệm máu toàn bộ (CBC), xét nghiệm sinh hóa, cholesterol (mỡ máu) nằm trong giới hạn bình thường, bác sĩ thường sẽ không nói, tình trạng có cũng chỉ gửi kết quả mà không có bình luận.
Theo các chuyên gia thuộc Viện tim phổi và Huyết học quốc gia Mỹ, ngay cả khi kết quả xét nghiệm bình thường, giới chuyên môn cũng nên trao đổi cho người bệnh nhận thấy để giải quyết khâu tư tưởng, giúp bệnh nhân an tâm, phấn khởi phối hợp phòng ngừa và chữa trị nhóm bệnh đạt thành công tương đối cao hơn.
2. Giới hạn bình thường ở nam và phái đẹp không giống nhau
Giá chữa trị bình thường của những xét nghiệm có thể khác nhau ở hai giới, dù ở cùng độ tuổi. Ví dụ, Số lượng hồng cầu trong máu thường ở trong giới hạn 5 – 6 triệu tế bào/microliter đối với nam giới tuy nhiên thấp hơn ở phái phái đẹp, đặc biệt nhóm nữ mãn kinh. Đối với nhóm mãn kinh, chỉ số này chỉ đạt 4 – 5 triệu tế bào.
3. Kết quả xét nghiệm máu có ý nghĩa khác nhau tùy thuộc trên độ tuổi
Mức bình thường hemoglobin, một chỉ số đánh giá thiếu máu, cũng khác nhau theo tuổi tác, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và người khá lớn. Đối với trẻ em, hemoglobin ở mức 11 – 13 gram/dl (g/dl) được coi là bình thường, trong khi đó tại đàn ông là 13,5 – 17,5 g/dl, ở nhóm nữ giới trưởng thành là 12 – 15,5 g/dl. Khá nhiều chỉ số khác cũng có giới hạn bình thường chệnh lệch nhau theo độ tuổi.
4. Kết quả xét nghiệm “dương tính” không phải là thông tin tích cực
Một số xét nghiệm như xét nghiệm máu tế bào hình liềm, xét nghiệm HIV, xét nghiệm viêm gan B, kết quả được coi là “dương tính” khi xuất hiện hiểu những chất tạo căn bệnh, ADN hoặc protein. Trong những trường hợp này, kết quả xét nghiệm dương tính có nghĩa người trong cuộc có khả năng bị bệnh hoặc đã tiếp xúc, phơi nhiễm nguồn tạo nên bệnh trong quá khứ.
5. Kết quả xét nghiệm “âm tính” thường là thông tin tốt lành
Kết quả xét nghiệm “âm tính” không phải là xấu hay “tiêu cực”. Một xét nghiệm âm tính có nghĩa không phát hiện biết chất dẫn đến bệnh hoặc một yếu tố thể đối với hiện tượng sức khỏe hiện ở. Khi xét nghiệm máu để kiểm tra bệnh lý truyền nhiễm, hay xét nghiệm máu nhanh để nhận biết nhóm bệnh viêm gan C, hiện tượng kết quả là âm tính có nghĩa tốt lành, không có bằng chứng của nhiễm trùng.
6. Kết quả xét nghiệm “dương tính” giả đôi khi vẫn có
Đôi khi kết quả trả về là dương tính, thế nhưng thực tế bạn không hề có bệnh lý theo ý nghĩa dương tính, đây gọi là dương tính giả. Chính vì vậy để đảm bảo độ chính xác, người ta phải xét nghiệm số đông lần, tại rất nhiều cơ sở để đối chứng. Chẳng hạn như riêng xét nghiệm HIV nhanh, thì kết quả dương tính giả rất điển hình. Ví dụ trong những cộng đồng nơi có tỉ lệ 1% dân số bị nhiễm vi rút, thì cứ 10 xét nghiệm nhanh HIV có tới 2 là dương tính giả.
7. Và… có cả những kết quả xét nghiệm “âm tính” giả
Trong thực tế, kết quả xét nghiệm máu âm tính giả đôi khi vẫn xảy ra, tức là người có nhóm bệnh thế nhưng kết quả trả về không nhận biết ra. Ví dụ, bệnh nhân viêm gan B trong vài tuần đến vài tháng đầu khi xét nghiệm HbsAg (một xét nghiệm xuất hiện viêm gan B thường dùng) vẫn cho kết quả âm tính. Tại lý do này, việc xét nghiệm lại là cần thiết, nhất là nhóm người liên tục tiếp xúc với nguồn truyền nhiễm.
8. Kết quả xét nghiệm giữa các cơ sở y tế không thống nhất
Theo bộ phận Quản lý Thực – Dược Mỹ (FDA), việc tham chiếu kết quả xét nghiệm giữa các cơ sở y tế là chuyện của mỗi cá nhân và chỉ dùng cho mục đích tham khảo. Kết quả không thống nhất giữa những phòng xét nghiệm không phải là không nguy cơ, vì kết quả xét nghiệm còn tùy thuộc vào số đông yếu tố cũng như đặc điểm từng phòng xét nghiệm.
9. Kết quả xét nghiệm bất thường đôi khi không phải bởi bị bệnh
trường hợp kết quả thử nghiệm máu nằm ngoài phạm vi cho phép thông thường sẽ được kết luận là mắc bệnh hoặc bị rối loạn. Nhưng cũng có các nếu bất thường là nhất thời, không phải tại bị bệnh. Ví dụ, hiện tượng xét nghiệm glucose (đường huyết) mà không nhịn ăn hoặc đã uống rượu trong đêm hay sử dụng thuốc thì kết quả tại thời điểm đó có thể sẽ là bất thường.
10. Sai sót từ con người
Mặc dù “đọc” sai kết quả trong xét nghiệm máu hiếm khi xảy ra, tuy nhiên trong thực tế vẫn tồn tại. Khá nhiều nguyên do, kể cả chủ quan lẫn khách quan và đôi khi bác sĩ không nói cho bệnh nhân thấy. Trong đó có sai lầm của điển hình con người, bao gồm bệnh nhân lẫn bác sĩ. Ví dụ như vì nếu nhầm mẫu máu của người này với người kia, lấy mẫu máu không đúng kỹ thuật, và cả ở khâu vận chuyển, lưu giữ mẫu máu trước khi xét nghiệm v.v.
Cuối cùng, bạn cũng cần cho rằng rõ rằng xét nghiệm máu không phải là vạn năng, nó chỉ phản ánh được một góc của bức tranh tổng thể về sức khỏe con người. Để đánh giá hiện tượng trạng sức khỏe tổng khả năng cần sự khai thác thông tin, thăm khám toàn thân tỉ mỉ và có nhiều phương pháp thăm dò khác. Hy vọng những thông tin trên đây sẽ giúp bạn có thêm hiểu hiểu về những xét nghiệm thường được làm nhất mỗi khi đến cơ sở y tế.
0 Nhận xét:
Đăng nhận xét